Thuisbegeleiding in de praktijk, Ellen en Shannon weten er alles van

‘Achter de voordeur… daar gebeurt het’

Thuisbegeleiding is een tijdelijke, maar vaak intensieve vorm van ondersteuning gericht op de cliënt en z’n systeem”, verklaart Ellen Brinks (47). “Met een systeem bedoel ik de thuissituatie van mijn cliënt en de directe omgeving. Bijvoorbeeld de wijk waarin hij woont, of de school of werkgever waarmee hij te maken heeft. In zo’n systeem is meestal meer aan de hand waardoor er een probleem is waarmee mijn cliënt worstelt. Misschien is de moeder alcoholist en slaat ze haar vriend en ook mijn cliënt, misschien zijn er psychische belemmeringen of zijn er grote geldzorgen.” Ook collega Shannon Vossen (23) weet uit ervaring dat er vaak meerdere problemen tegelijk spelen. “Het één hangt vaak samen met, of komt voort uit het ander. Achter de voordeur hoor, ruik en voel je veel beter wat er hand is. Daar zie je letterlijk het hele plaatje en begrijp je veel sneller waar het probleem van de cliënt mee samenhangt.”

Onderdeel van een systeem
Ellen Brinks werkt sinds 2003 bij ZorgAccent Thuisbegeleiding. Zij woont met haar twee pubers en combineert dit met een baan van 20 uur per week als thuisbegeleider. Zelf noemt zij haar vak ook wel ‘ambulant begeleider’, ter verduidelijking van wat zij doet. “Thuisbegeleiding wordt namelijk nog wel eens verwart met ‘thuiszorg’”, verklaart zij.
Ellen had altijd al interesse in psychologie en wat ervoor gezorgd heeft dat mensen zijn en doen zoals ze zijn geworden en zich gedragen. ‘Dat is wat mijn werk voor mij zo interessant maakt, werken met mensen en begrip hebben voor de situatie waarin zij zijn beland maar vooral samen kijken en werken aan wat ze willen veranderen. Hun eigen hulpvraag en doelen nastreven en ze daarbij mogen begeleiden.

Situaties overzien
Ellen houdt van haar werk en gelooft in de werkwijze van thuisbegeleiding. “In veel situaties heeft het helemaal geen zin om iemand met een probleem naar jou toe te laten komen, met de verwachting dat je het zo kunt oplossen. Je hoort dan maar een deel van het probleem, als onderdeel van een gekleurd verhaal. De cliënt vertelt het immers vanuit z’n eigen perspectief. Als luisteraar mis je dan de context. Je ziet, hoort en beleeft niet de omstandigheden waarin het probleem van jouw cliënt ontstaan is of zich afspeelt. Door zelf, als hulpverlener, écht binnen te stappen in het leven van je cliënt, kun je veel gerichter aan de slag en sneller resultaten boeken. En dat is toch wat je als begeleider, maar ook als cliënt wilt! Als thuisbegeleiders zijn we getraind in het overzien van de hele situatie. We signaleren knelpunten, helpen de cliënt, maar ook de rest van het gezin. We richten ons tot de cliënt om zelf de regie te weer op te pakken en het leven op de rit te krijgen, ofwel; om zelfredzaam te worden.”

Zonder vooroordeel
Shannon woont in Apeldoorn. “Dat is een eindje rijden van en naar m’n werk, maar dat vind ik wel prettig. Even m’n hoofd leeg maken onderweg. Want het is best pittig soms, wat je allemaal ziet en meemaakt in dit werk.” Ze is één van de jongste thuisbegeleiders in een team van 30 mensen. “En ja, dit is m’n eerste baan na de MBO-4 opleiding Thuisbegeleiding. Drie jaar geleden heb ik deze opleiding afgerond. Ik liep stage bij ZorgAccent en mocht meteen blijven. Qua type mens is het belangrijk dat je stevig in je schoenen staat, je moet een beetje lef hebben en doorpakken als het nodig is. Zorg dat je eigen grenzen kent en deze ook aangeeft bij een ander. Tegelijk moet je de kunst verstaan om je eigen en normen en waarden écht los te kunnen laten.” Shannon begint te lachen als ze mijn verbaasde blik ziet. “Ik bedoel daarmee dat je geen vooroordelen moet hebben als je ergens binnenstapt. Wat jij een zooitje of een vieze troep vindt, kan voor een ander juist aanvoelen als een veilige en vertrouwde omgeving. Dus ga niet direct, bij het zien van rommel, spullen oppakken en je richten op het schoonmaken van iets. Accepteer in eerste instantie hoe het ergens is en luister naar het verhaal van die ander. En ja, soms leer ik ook van mijn cliënten. Dan denk ik; ‘oké, zo kun je ook in het leven staan’. Hoe langer ik werk in thuisbegeleiding, hoe milder ik word in m’n oordeel over mensen.”

Afpellen tot de bron
De omgeving is belangrijk en kan je veel vertellen. De inhoud van de koelkast kan een signaal zijn, of lege bierblikjes overal. Maar de omgeving kan je ook afleiden van het werkelijke probleem.” Ellen knikt. “Stel dat er in de situatie die Shannon schets, sprake is van verwaarlozing. Je ziet, hoort én ruikt waarschijnlijk, van alles wat duidt op dit probleem. Wat we dan doen is, zonder vooringenomen oordeel, het probleem afpellen, kleiner maken, terugbrengen naar de bron én naar dát waar we iets aan kunnen veranderen.” Ellen pakt haar werkmap. We lopen haar werkwijze met belangrijke stappen samen door. “In sommige thuissituaties is schelden en met deuren gooien, heel normaal geworden. Mensen merken het haast zelf niet meer omdat ze eraan gewend geraakt zijn. Als ik vind dat de omgeving thuis onveilig of bedreigend is, bel ik bijvoorbeeld Veilig Thuis. Zij adviseren en bieden ondersteuning bij huiselijk geweld en kindermishandeling.”

De kracht van netwerken
En zo kunnen de thuisbegeleiders putten uit een flink netwerk aan deskundigheid om hen heen. De ene keer raadplegen ze binnen ZorgAccent een kennisdrager psychiatrie. Bijvoorbeeld als er een vermoeden is dat er sprake is van schizofrenie. Of ze bellen een wijkverpleegkundige als het gaat om wondzorg. “Andere keren zoeken we hulp buiten ZorgAccent.” Ellen refereert naar de huidige situatie waarin energieprijzen omhoog schieten. “We krijgen steeds vaker te maken met mensen die diep in de schulden zitten en daardoor vastlopen in hun leven. Met Welzijnsorganisaties, die vaak over een waardevol netwerk met vrijwilligers beschikken, zoeken we dan iemand die de cliënt kan helpen om z’n administratie op orde te brengen. Ook de zogenaamde ‘wijkkamers’ zijn een welkome plek om naartoe te gaan met onze cliënten.” Shannon doelt op de leeskamer in een bibliotheek en het buurthuis waar het vaak gezellig koffie drinken is. “We helpen onze cliënten soms letterlijk over de drempel heen. Bijvoorbeeld om hen wat meer onder de mensen te brengen en het sociale netwerk te vergroten.”

Geluk zit in kleine dingen
Shannon vertelt dat ze vanuit haar basis graag mensen wil helpen. “Ik ben oplossingsgericht en neig naar aanpakken, dingen doen die de situatie verbeteren. Maar ik heb inmiddels geleerd dat het beter kan zijn om even op je handen te gaan zitten. Vaak is het ‘er zijn’ al genoeg en erg ondersteunend. Het bieden van een luisterend oor. Wij vragen altijd aan de cliënt; ‘wat wilt u zelf?’. Pas nog weer zei iemand tegen me: ‘ik voel me voor het eerst écht serieus genomen’. Dat is een van de grootste complimenten om te horen, wat mij betreft.” Ellen is het met haar eens. “We proberen zo min mogelijk over te nemen, maar helpen bij het vinden naar een manier hoe iets beter kan. Zo help ik nu een mevrouw die pas weduwe geworden is. Haar man deed alles in huis. Ze wist gewoon letterlijk niet waar ze moest beginnen om haar leven zelfstandig op te pakken. Met gericht advies en een beetje hulp van de buurman, pakte ze de draad snel op. Wat ik ook merk”, bekend Ellen, “is dat sinds ik dit werk doe, ik m’n eigen situatie meer waardeer. Je ziet weer hoe goed je het zelf hebt. Kom ik thuis, dan geef ik m’n kinderen een knuffel en gaan we wat leuks doen. Ik realiseer me steeds vaker hoe je écht kunt genieten van kleine dingen. Daarin zit écht geluk en dat is waar het in het leven om gaat, toch?”