Een radio en een kleurboek; meer heb je niet nodig voor een fijn leven

Cliënt: Hans Heukels, thuisbegeleider: Lilian Brouwer, interview door Anyta Mulder

Lilian Brouwer geeft kleur aan het leven van Hans

Als ik arriveer op het adres in Almelo waar Hans Heukels woont, word ik vanaf het balkon vrolijk toegezwaaid door thuisbegeleider Lilian Brouwer. ‘Ik heb gezorgd dat ik er al was, voordat jij aankwam, omdat Hans zich ongemakkelijk voelt bij nieuwe gezichten over de vloer.’ Hans zit aan tafel zijn toetje op te eten. Zijn vingers trillen, en de pudding valt bijna van de lepel. ’Wil je me helpen?’, vraagt Hans. ‘Nee, hoor’, antwoordt Lilian resoluut, ‘dat kun je zelf wel!’ En ze krijgt gelijk. Een klein voorbeeld van hoe Lilian in samenwerking met andere hulpverleners, zoals een sociaal-psychiatrisch verpleegkundige van Dimence, het team Wijkverpleging en de huishoudelijke hulp haar cliënt Hans ondersteunt in het dagelijks leven zonder het van hem over te nemen. En niet alleen de praktische kant…

Thuisbegeleider Lilian creëert een veilig thuis voor Hans

Hans is een 69-jarige man die de diagnose schizofrenie heeft. Nadat hij een aantal jaren geleden ten val kwam, durft hij de deur niet meer uit. Bang om weer te vallen. Het liefst zit hij de hele dag op de bank naast de radio muziek te luisteren. ‘En dan beweegt hij af en toe ritmisch met zijn been, of niet Hans?’, zegt Lilian lachend. Zij is ook degene die alles regelt zodat hij in zijn eigen vertrouwde omgeving kan blijven wonen. Ondanks pogingen van een kennis om hem in een verzorgingshuis te krijgen. Hij kan zich er nog boos over maken. Maar Lilian zegt dat hij niet bang hoeft te zijn dat dat gaat gebeuren. Tijdens het gesprek wordt steeds duidelijker hoe belangrijk de rol van thuisbegeleider Lilian in zijn leven is. Ze komt een keer per week bij hem langs. Lilian regelt dat de wijkverpleging komt, de maaltijd-aan-huis en verzorgt de administratie. Ook als Hans graag een nieuwe laminaatvloer wil, regelt en bestelt ze die. Maar Hans maakt de keuze voor type vloer en kleur. En dat geldt voor alles: Lilian regelt het, maar altijd in overleg met Hans en waar nodig de twee zonen Harald en Jürgen.

Medewerkers van het ZorgAccent Wijkverpleging team Almelo Noord komen drie keer per dag om hem te verzorgen en verplegen. Zij regelen ook dat Hans zijn medicijnen en de boodschappen krijgt. Inclusief de zoute haring op woensdag. Ook voor het team Wijkverpleging geldt dat er zoveel mogelijk dezelfde gezichten bij Hans komen. Wekelijks komt Hettie, een vaste huishoudelijke hulp. Verder komt er een pedicure en kapper aan huis. Een keer per twee maanden komt een sociaal psychiatrisch verpleegkundige van Dimence om Hans te ondersteunen. ‘Alles moet op dezelfde momenten en door zoveel mogelijk dezelfde mensen gebeuren. Anders raakt hij van slag. Heel kenmerkend voor iemand met schizofrenie, aldus Lilian. Wat zo bijzonder is dat alle partijen kennis van Hans’ ziektebeeld hebben en hem op dezelfde manier benaderen. Ieders rol is even belangrijk. Er is nooit gedoe. Dat geeft rust voor Hans en heeft als resultaat dat hij in zijn eigen omgeving kan blijven wonen. ‘

Kaartjes schrijven

Lilian is er niet alleen voor de praktische kant. Zij praat met Hans over wat hem bezighoudt en over zijn angsten. Lilian brengt de kennis van zijn psychische stoornis en de effecten die die hebben op zijn gedrag over op zijn twee zonen en de andere mensen die bij Hans over de vloer komen. Lilian: ‘Zijn zonen begrepen zijn gedrag niet zo goed. Ik heb hen uitgelegd waarom Hans doet zoals hij doet en dat heeft de relatie verbeterd.’ Als ik aan Hans vraag wat Lilian voor hem betekent, antwoordt hij: ‘Kaarten’. Lilian licht toe: ‘Omdat ik erachter kwam dat hij weinig contact had met zijn zonen, ben ik samen met hem begonnen om kaarten te schrijven en te sturen voor kerst en verjaardagen.’ Daarmee werden de banden weer aangehaald. Met name de oudste zoon Harald komt regelmatig. Hij is ook degene die de financiën regelt.

Stemmen wegjagen

Lilian leert Hans ook om te gaan met zijn stoornis. Zo hoorde Hans stemmen in zijn hoofd, die hem allerlei opdrachten gaven. ‘Hoe heb ik je daar vanaf geholpen’, vraagt Lilian aan Hans. Hans denkt diep na, maar kan zo geen antwoord geven. ‘Ik heb gezegd dat je ze weg moest jagen.’ Een aanpak die blijkt te werken. De stemmen zijn verdwenen en laten alleen nog maar af en toe van zich horen.

Levendige herinneringen aan vroeger

Hans blijkt een haarscherp geheugen te hebben. Vooral voor mensen die hem onheus bejegenen. Hij windt zich zichtbaar op als hij over diverse voorvallen vertelt waarin hij in zijn ogen oneerlijk werd behandeld. Maar hij vertelt ook over zijn keuring voor de marine en zijn diensttijd. Komt hij nu het huis niet meer uit, Hans heeft ooit een ‘normaal’ leven geleid. Hij trouwde met Christa en samen kregen zij twee kinderen. Hij werkte eerst als elektrotechnisch monteur en later als elektrotechnisch tekenaar bij Holland Signaal in Hengelo. Als hij op zijn 27e gaat hyperventileren en een angststoornis ontwikkelt, wordt hij tijdelijk opgenomen in een psychiatrisch centrum. ‘Ik kreeg een cursus assertiviteit. Het was een fijne psychiater’, volgens Hans. Hij belandt in de WAO, maar blijft actief als vrijwillig geluidsman bij Radio Almelo. Op 36-jarige leeftijd gaat hij scheiden. Toch blijft zijn vrouw zich om hem bekommeren. Hans heeft nog altijd een speciaal plekje voor haar in zijn hart: ‘Als ik alles opnieuw zou mogen doen, zou ik weer met haar trouwen. Ze is overleden aan kanker’. Hij is zichtbaar ontroerd. Lilian: ‘Hij was ontzettend gek met haar; er staat nog steeds een foto van haar in de kast. Zij was altijd heel lief voor hem.’

Kleuren

Behalve radio luisteren, blijkt Hans ook creatief te zijn. ‘Hij kleurt tegenwoordig’, aldus Lilian. ‘Iris heeft net weer een nieuw kleurboek gebracht’, vertelt Hans. Lilian: ‘Zo noemt hij Jaire, de wijkverpleegkundige van het team Wijkverpleging. Hij moet wel iets doen, anders zit hij alleen maar op de bank.’ Het begon met een rond bord met de tekst ‘ik moet helemaal niets’ dat hij samen met Lilian maakte. Lilian: ‘Er moet wel iemand samen met hem gaan kleuren. Mensen met schizofrenie gaan niet uit zichzelf aan de slag.’ Als ik hem bedank voor het gesprek en Lilian met me mee naar de deur loopt, laat ze me nog even een kamertje zien met een bureautje met allerlei lekkers erop. ‘Hier zit hij ’s middags altijd te smikkelen’. Ondanks zijn stoornis, lijkt hij een gelukkig mens. En wat is het fijn dat hij dan met ondersteuning van Lilian en andere hulpverleners in zijn eigen huisje kan blijven wonen. ‘Je moet er toch niet aan denken dat hij hier weg moet,’ aldus Lilian. Ik kan het alleen maar beamen.

Dit artikel is één van de verhalen uit het boek Thuisbegeleiding Over de drempel.

Bestel het boek hier.